رسوب شناسی و محیط رسوبی سازند معادل شمشک در شمال غرب کرمان

رسوبات تخریبی سازند شمشک دارای گسترش وسیعی در ایران بوده و با توجه به ذخایر زغال سنگ ، آب و ذخایر احتمالی گاز و نفت از نظر اقتصدی دارای اهمیت قابل توجهی می باشد. رخساره های سازند شمشک پس از حرکت کوهزائی و پسروی دریا در تریاس و فاز کششی بدنبال فاز کمپرسیونی در قاعده لیاس با ظهور محیطهای رودخانه ای و دلتایی تا لاگون شروع شده و تدریجا به آهک و مارن های سازند بادامو ختم می گردد. این رسوبات با سن رتین تا االنین در بیشتر نقاط با قاعده فرسایشی بر روی تریاس گذاشته شده اند. در بررسیهای انجام شده در سه مقطع باب نیزو، فیض آباد و باب هوتک محیطهای رسوبی زیر تشخیص داده شده است . در قاعده سازند شمشک افق هوازده با پیزولیت های آهن دار (لاتریتی) مربوط به محیط خشکی با رنگ قرمز وجود دارد. در روی این افق سیکلهای رسوبی محیط رودخانه ماندری که از کنگلومرا شروع و به سمت بالا به ماسه سنگ از نوع لیتیک آرنیت ، سیلتستون و شیل (در بعضی موارد با رگه های زغال) ختم می گردد قرار گرفته اند و در قاعده بسیاری از سیلکها لایه هوازده قرمز رنگ وجود دارد. از خصوصیات بارز رسوبات این بخش تغییرات جانبی و عمومی در ضخامت لایه ها، اندازه دانه ها و ساختمان رسوبی آنهاست . زیر محیطهای تشخیص داده شده از رودخانه ماندری شامل محیط رسوبگذاری کانال اصلی و نواحی خارج از کانال (لبه و دشت سیلابی) می باشند. رخساره های رودخانه ای به سمت بالا تدریجا به رخساره های محیط دلتایی تبدیل می شوند. رخساره ها در زیر محیطهای مختلف دلتایی عموما بصورت سیکلهایی بطرف بالا درشت شو بوده و تغییرات جانبی زیادی را نشان می دهند. شیلهای دریایی تدریجا به سمت بالا به سیتستون و ماسه سنگهای نوع لیتیک آرنیت ختم می شوند. ساختهای رسوبی چینه بنید متقاطع، لامیناسیون مورب ، لامیناسیون های موازی، دانه بندی تدریجی، ریپل مارکهای جریانی، موجی و مرکب ، آثار آشفتگی زیستی، کانالهای پر شده دشت دلتا، کانالهای زیرآبی و ندول های اکسید آهن (در ماسه سنگها و شیلها) فراوان هستند. فسیلها و خرده های گیاهی شامل خرده برگها، تنه و اثر ریشه درختان و از بقایای اسکلتی جانوری علیرغم وفور دوکفه ای ها و خرده های اسکلتی براکیوپود، دوکفه ای، گاستروپود، استراکو، خارپوست و جلبک در رخساره های دلتایی و بین دلتایی مشاهده شده اند. زیر محیطهای مختلف رسوبگذاری دلتایی خارج از آب شامل کانالهای اصلی و انشعابی و نواحی بین کانالها (مردابها، باتلاق ها، خلیج ها و رسوبات بریدیگها) می باشند. محیطهای زیر آب شامل پیشانی دلتا با برآمدگیهای دهانه ای و یا انگشتی و بخشهای انتهایی دلتا یا جلوی دلتا با آثار جانوران دریایی تشخیص داده شده اند. رسوبات دلتایی سازند شمشک با رخساره های دلتاهای نوع می سی سی پی یا دلتاهای در حال تشکیل تحت نفوذ رودخانه با شکل پای پرنده ای قابل مقایسه می باشد. توالی رسوبی سازند شمشک نشان دهنده یک پیشروی تدریجی است که با رسوبات رودخانه ماندری (خشکی) شروع می شود و سپس تدریجا به رسوبات دلتایی تبدیل شده و در نهایت به شیلها و آهکهای دریایی سازند بادامو ختم می گردد.